HISTORIA I NAZWA NOWEJ JASTRZĄBKI

W 1745 roku pojawia się w inwentarzach wieś Nowa Jastrząbka, zwana też Małą. Powstała najprawdopodobniej na przełomie XVII i XVIII stulecia. Interesującym jest fakt, że jej poddani zwolnieni od odrabiania pańszczyzny ze względu na duże oddalenie folwarku, odbywali jedynie dni najemne na folwarku starorzędzińskiego leżącego w kluczu tarnowskim, powabę (Powaby- dni pracy darmowej narzucone chłopom poza pońszczyzną, głównie w okresie żniw, sianokosów), natomiast do leśnictwa zasowskiego wchodzącego w skład klucza o tej samej nazwie. Klucz zasowski bowiem chociaż był w rękach Sanguszków, nie należał do hrabstwa tarnowskiego.
Tereny dzisiejszej Nowej Jastrząbki były zamieszkiwane od XIV w. Tereny były porośnięte lasem, który łączył się z Puszczą Sandomierską. W XVII w. ludzie zaczęli się osiedlać na stałe. Ziemie dzisiejszej Nowej Jastrząbki miał w posiadaniu hrabia Brocki, u którego ludzie kupowali ziemie i się osiedlali.
Nazwa Nowa Jastrząbka pochodzi stąd, że było dużo ptactwa a szczególnie Jastrzębi. Dawniej właścicielami Nowej Jastrząbki byli Maria a potem Adam Brocki, następnie hrabia Witold Łubieński z żoną Elżbietą a jako ostatni Tadeusz i Maria Łubieńscy.

 

POŁOŻENIE

 

Wieś nowa Jastrząbka położona jest na skraju rozległego masywu leśnego, w malowniczej dolinie rzeki Stary Jabłonie, biorący swój początek w pobliżu Starej Jastrząbki, u stóp Tarnej Góry. Okolice Nowej Jastrząbki należą do najpiękniejszych w gminie, pod względem krajobrazowych. W rozciągających się w kierunku południowym w lasach występuje niezwykła obfitość malin, jagód i grzybów. Można tu spotkać zachowane fragmenty puszczy, imponujące wiekiem i wielkością sosny. Jest to teren mało znany, rzadko odwiedzany przez turystów, a jeśli już – to głównie przez wytrawnych wędrowców z plecakami. Wycieczki nieoznakowanymi, rzadko uczęszczanymi szlakami, wyprawy po runo leśne zapewniają aktywny wypoczynek i wiele niezwykłych, zapadających w pamięć wrażeń. Przyszłość Nowej Jastrząbki to umiejętne wykorzystanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych w celach turystycznych. Ogromne szanse ma w tej wsi agroturystyka. Jedynymi, znaczącymi w gospodarce gminy zakładami produkcyjnymi Nowej Jastrząbki są odlewnia żeliwa i piaskownia.

 

OŚWIATA

 

Początki szkolnictwa na terenie Nowej Jastrząbki datują się od początku XX w. W początkowej fazie było to szkolnictwo parafialne. Od roku 1920 nauczanie świeckie, a to dzięki ofiarnej postawie miejscowej ludności, która nie szczędziła czasu i własnego materiału na wybudowanie jednego budynku drewnianego. Od tego czasu szkolnictwo parafialne zostało przejęte przez władze świeckie. W latach II wojny światowej teren nowej Jastrząbki objęty był działaniami wojennymi. Częściowemu zdewastowaniu uległ budynek szkoły, który zaraz po wojnie odremontowano a przy tej okazji powstała w 1947 roku inicjatywa wybudowania drugiego budynku ze względu na wciąż wzrastającą liczbę uczniów. W 1952 roku dobudowano do istniejącego już budynku drewnianego jeszcze jedną salę lekcyjną i w ten sposób szkoła dysponowała pięcioma pomieszczeniami do nauki, kancelarią oraz dwoma mieszkaniami dla nauczycieli. W lutym 1978 roku pożar strawił jeden budynek, w którym mieściła się kancelaria, dwie sale lekcyjne oraz archiwum z okresu nauczania w latach 1923-48. Utrata budynku pogorszyła warunki do pracy i nauki. Zamiarem tutejszych mieszkańców była decyzja o budowie zastępczego baraku. Przypadek zrządził, iż przejeżdżający przez wieś inspektor oświaty wstąpił do tutejszej szkoły i poznał dogłębnie warunki w jakich uczą się dzieci. Konsekwencją tego była natychmiastowa decyzja o budowie nowego obiektu szkolnego. W 1979 roku przystąpiono do robót ziemnych. Stan pierwszych prac został ukończony jesienią 1981 roku. Z powodu ograniczonych środków na popierani inwestycji czynowych budowę szkoły wstrzymano do 1982 roku. Dopiero wiosną 1983 roku wznowiono prace budowlane. W latach 1983-84 powstały mury bez ukończenia ostatniego stropu. Dzień 1 września 1986 roku był datą oddania do użytku nowego budynku szkolnego.

 

KOŚCIÓŁ

 

Kościół w Nowej Jastrząbce został ufundowany przez Tadeusza Łubieńskiego. Kościół jest pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa. Został wybudowany w 1902 roku. Kościół jest neogotycki, jednonawowy, murowany z cegły, otynkowany, kryty blachą. Konsekrowany w 1905 roku przez biskupa Wałęsę, odnowiony i pomalowany po uszkodzeniach wojennych w 1945 r. Polichromia wnętrza odnowiona i uzupełniona w 1904 r. przez P.Mitkę. Pięć ołtarzy Matki Boskiej Nieustającej pomocy wykonany w 1907 r.
Do parafii należą: Nowa Jastrząbka, Jawornik, Jadłówka (część), Nowe Żukowice, Stara Jastrząbka (część).
Parafian jest 1750.
Domy zakonne – Siostry Służebniczki Najświętszej Marii Panny.
Archiwum parafialne posiada księgi metryk od 1840 r.
Kronika parafialna – 1903 r.
Plebania murowana kryta dachówką wybudowana w 1905 roku.

 

CMENTARZ

 

Niedaleko koło kościoła znajduje się stary i nowy cmentarz. Proste, drewniane, wbite w ziemię krzyże, nieliczne kamienne i betonowe nagrobki, wysoka trawa porastająca obszerny teren przypominają ciche XX – wieczne cmentarzyki wiejskie. Takich nekropolii nie można już spotkać wiele, to należy do nielicznych, które opierają się skutecznie modzie i bogactwu miejsc wiecznego spoczynku. Surowa prostota bezimiennych mogił, ubóstwo symboliki dobitnie świadczą o trudnym, cierpkim życiu mieszkańców wsi.

 

HISTORIA DZWONÓW

 

Dzwony były ustawione na wieży, z której był widok pod Tuchów. Na wieży były 3 dzwony: KACPER, MELCHIOR, BALTAZAR.
Dzwony miały najpiękniejszy głos z całej okolicy.
W czasie II wojny światowej największy dzwon żołnierze zabrali a 2 ksiądz Zawada zakopał w ziemi. Później odnaleziono trzeci dzwon zabrany przez Niemców, i tak te 3 dzwony przetrwały do dnia dzisiejszego.

 

OCHRONKA

 

Ochronka Sióstr Służebniczek powstała w 1897 r. w Nowej Jastrzębce.
Siostry dawniej prowadziły tam przedszkole, szkołę, opiekowały się kościołem, brały czynny udział w organizowaniu uroczystości kościelnych. Prowadziły stowarzyszenie młodzieży męskiej i żeńskiej, a także pracowały w akcji katolickiej, opiekowały się chorymi.
W 1997 roku obchodziliśmy uroczystości związane ze stuleciem założenia ochronki, przez Edmunda Bojanowskiego.

 

HISTORIA KAPLICZKI

 

Kapliczka z Matką Boską Łaskawą obecnie znajduje się w kościele przy bocznym ołtarzu przypłynęła w 1410 roku do Nowej Jastrząbki. Ponieważ wtedy jeszcze należeliśmy do parafii Lisiej Góry to proboszcz tamtejszej parafii nie wyraził zgody aby kapliczkę zostawić u nas. Gdy chcieli ją zabrać wołami, to woły nie ruszyły z miejsca i kapliczka została u nas.

 

KRZYŻ

 

W Nowej Jastrzębce „Za Wesołą”, przy skrzyżowaniu dróg na posesji Państwa Marii i Eugeniusza Śrębów, stoi stary krzyż. Z żyjących obecnie ludzi we wsi, nikt nie pamięta, kiedy krzyż był postawiony. Jednak w ich pamięci przetrwały pewne przekazy słowne, które pozwalają nakreślić nieco historie krzyża.
Krzyż postawili ludzie o nazwisku KRÓL. Krzyż był wysoki, wyższy niż obecnie, ogrodzony płotkiem. PóĄniej pochylił się i tak stał tak przez wiele lat. Pan STANISŁAW ĆWIOK ur. W 1916 r., opowiada jak razem z Panem EUGENIUSZEM ŚRĘBĄ poprawili ten krzyż, wyprostowali go i wkopali głębiej. Było to około 40 lat temu, czyli w latach sześćdziesiątych, ponieważ – jak mówi Pan ĆWIOK – było to zaraz po elektryfikacji wsi, był już wówczas prąd elektryczny. Potwierdza to Pani ANTONINA KUTA ur.1917 r. i dodaje, że tam w dolnej, wkopanej części krzyża powinien być napis jego postawienia. Na pytanie, dlaczego krzyż stoi w tym właśnie miejscu nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Jednak nieco światła rzuca wypowiedĄ Pani JULI GŁOWACZ ur. w 1907 r. w Szarwarku, a zamieszkałej w Nowej Jastrzębce. Gdy Pani JULIA była dzieckiem, miała około 4-5 lat, słuchała opowiadań swojej prababci, noszącej nazwisko ZEGAR o wielkiej epidemii cholery. Choroba ta nazywana była wówczas przez ludzi „słabością”. Była bardzo zaraĄliwa. Ludzie żyli w panicznym strachu przed zarazą. Od osoby, u której w rodzinie zmarł ktoś na tę straszną chorobę, nie wolno było przyjąć ani chleba, ani wody. Matki z dziećmi izolowały się od chorych rodzin uciekając w pola, chroniły się w konopiach. Ludzie umierali całymi rodzinami. Kopano zbiorowe groby, bez trumien, na nich stawiano krzyże. Także Ci, którzy przeżyli, stawiali krzyże z wdzięczności Bogu. Pani ZEGAR zmarła, gdy żyjąca obecnie Pani JULIA miała 6 lat. Krzyż jest bardzo zniszczony i ten stopień zniszczenia dębowego drewna świadczy, że może mieć 130-150 lat. W górnej części są jeszcze nikłe ślady jego pierwotnego wyglądu. Zachowały się blaszki przedstawiające ewangeliczne 30 srebrników i dwóch łotrów wiszących obok Jezusa na tym samym krzyżu. Pani MARIA ŚRĘBA zauważyła, że jacyś ludzie tu przyjeżdżają i bardzo przyglądają się temu krzyżowi.
Krzyż jest odnotowany w księgach parafialnych stosunkowo póĄno.
Inwentaryzacja krzyża w diecezji robiona była w 1976 r.

 

HUBERTUS

 

Hubertus jest obecnie małym, starym domkiem leśniczym. Dawniej ludzie urządzali tam różne zabawy: sylwestrowe, andrzejkowe. Odbywały się tam uczty, wesela, potańcówki.

 

SOSNA

 

Przy drodze z Tarnowa do Mielca, przy zjeździe z butki telefonicznej w Nowej Jastrzębce do Radomyśla Wielkiego znajduje się 300-letnia sosna. Jak legenda głosi sosna rośnie na pomordowanych mieszkańcach przez Tatarów. Ktokolwiek próbował ściąć tę sosnę, to ze sosny wylewała się krew, czego dowodem są liczne wcięcia i liczne otwory. W czasie II wojny światowej żołnierze Niemieccy próbowali ściąć tę sosnę, gdy zaczęli z sosny puściła się krew i żołnierze się przestraszyli i uciekli.

 

KLIMAT

 

Wybitny geograf Polski E.Romer zalicza klimat Nowej Jastrząbki do dziedziny klimatów podgórskich nizin i kotlin. Średnia roczna suma opadów wynosi 600 mm . Dni mroźnych bywa od 40 do 45, dni z przymrozkami od 120-135. Długość okresu wegetacji trwa 220 dni. Rozpoczyna się od 25 II i trwa do 10 XI. Dni pogodnych notuje się w ciągu roku 40, zaś pochmurnych około 150 dni. Największa ilość opadów przypada na miesiące letnie: czerwiec, lipiec, sierpień. Dominującym kierunkiem wiatrów są wiatry zachodnie. Klimatolodzy wyróżniają w Polsce sześć pór roku. Oprócz wiosny, lata, zimy i jesieni istnieją wyraźnie pory przejściowe, między zimą i wiosną – przedwiośnie oraz jesienią i zimą – przed zimie.

 

GLEBY 

Rejom Płaskowyżu Tarnowskiego stanowi obszar o średnich i słabych glebach. Przeważają tutaj gleby piaszczyste, naglinowe i nilowe oraz wytworzone z glin i iłów. Odczyn tych gleb bywa zazwyczaj obojętny lub zasadowy. W wierzchnich warstwach gdzie występuje proces bielicowania, odczyn tych gleb jest przeważnie bardzo kwaśny. Obszar Nowej Jastrząbki posiada gleby bardzo lekkie do uprawy, wytworzone z piasków.

 

SZATA ROŚLINNA 

 

Naturalnym zbiorowiskiem Polski we współczesnych warunkach klimatycznych jest las. Dominującym gatunkiem drzew jest u nas sosna. W podszyciu, na siedliskach wilgotnych występuje obficie osika, brzoza, jesion, klon, dąb. Runo leśne stanowią krzewinki, mchy, porosty, grzyby. Sady i ogrody występują w rozproszeniu. Dominującym drzewem jest jabłoń, śliwa, grusze, czereśnia, wiśnia.

 

ŚWIAT ZWIERZĘCY 

 

Świat zwierzęcy pozbawiony jest obecnie rzadkich, ciekawych okazów. W skupiskach leśnych występują: lisy, zające, sarny (rzadko). W porze wiosennej i letniej lasy, pola i łąki rozbrzmiewają śpiewem różnorodnych ptaków. Licznie spotykane są: skowronki, jaskółki, słowiki, dzięcioły, sikorki, czyżyki, kuropatwy, jastrzębie, sowy, wrony, bociany. Wody potoków obfitują w szczupaki, okonie i karasie. Nad brzegiem rzek i stawów, na łąkach i moczarach spotkać można duże ilości ważek.